İspanyada engizisyonu Napoleon Bonaparte 1222 [m. 1807] senesinde birçok müşkilât ile kaldırmış, onun düşmesinden sonra, tekrâr canlanan bu vahşet ancak 1250 [m. 1834] de târîhe karışmışdır. Adedi pek fazla olan engizisyon mahkemelerinin kaç kişiyi ölüme mahkûm etdiği kat’î olarak ma’lûm değil ise de, milyonları aşdığı muhakkakdır. Çünki, yalnız İspanyada küçük bir engizisyon mahkemesinin 28.000 kişiyi ölüme mahkûm etdiğini söylersek, adedi pek fazla olan bu mahkemelerin kaç kişiyi i’dâm etdiği düşünülebilir. Harputlu İshak efendi “rahime-hullahü teâlâ”, (Diyâ-ül-Kulûb) kitâbında hıristiyanların müslimân ve yehûdîlere, katoliklerin de protestanlara ve protestanların katoliklere (din için) yapdıkları tecâvüzlerin, zulmlerin ve katliâmların bir hesâbını çıkartmışdır. Buna göre, haçlı seferlerinde, İmperatör Theophil ve eşi Theodora zemânlarında yapılan, (hıristiyan olmıyanları [imhâ] öldürme) savaşında, Papa yedinci Gregorius tarafından verilen emr üzerine, yapılan toplu i’dâmlarda, Ondördüncü asrda insanları zorla hıristiyan yapmak için girişilen toplu öldürmelerde, Endülüs devletinde bulunan müslimân ve yehûdîlerin imhâ edilmesinde, katoliklerin Sen Bartelmi gecesinde ve ondan sonra İrlandada yapdıkları protestanları yok etmek cinâyetlerinde, İngiliz kraliçesi Elizabethin katolikleri katletdirmesinde ve buna benzer vahşetlerde, asgarî 25 milyon insanın hayâtını gayb etdiğini hıristiyan târîhciler yazmakdadır.

[1] Ferdinand 922 [m. 1516] de öldü.

Bunlara Rusların 1321 [m. 1903] senesinde orta Asyada ve 1917 de Bolşevik [komünist] ihtilâlinde ve ondan sonra ve İkinci Cihan harbinden sonra bütün dünyâda ve bilhassa 1406 [m. 1986] senesinde Efganistânda yapdıkları toplu katliâmlar da ilâve edilirse, rakam çok dahâ büyüyecekdir.

Yukarıda yazılı ve çoğu hıristiyan kitâblarından alınan vesîkalardan şu hakîkat meydâna çıkmakdadır:

1 — İslâm dîni, hiçbir zemân, vahşet dîni olmamış, müslimânlar, hiçbir zemân hıristiyanları imhâ için tecâvüz etmemiş, aksine îcâbında onları himâye etmişdir.

2 — Buna mukâbil hıristiyanlar, birbirlerini müslimân ve yehûdîlere ve farklı mezhebe mensûb dindaşlarına karşı tahrîk etmiş, onları muhtelif mezâlime tâbi’ tutmuş, her vahşeti yapmış, Îsâ aleyhisselâmın dînini bir vahşet dînine çevirmişlerdir.

Bu gibi vahşetleri idâre edenler, kendi şahsî menfe’atleri [çıkarları] için veyâ memleketlerine iyilik yapdıklarını zan ederek, yâhud yağma yapmak için veyâ kin ve intikâm hissi ile, kısaca din ile hiçbir alâkası olmıyan sebeblerden veyâ sırf din için ma’sûm insanların canına kıymışlardır.