MUKADDEMENİN BİRİNCİ İLÂVESİ

Bu ilâvede, insanın mahlûklar içinde, en üstünleri ve en şereflileri olduğu bildirilecekdir:

Bütün cismler madde olmaları bakımından birbirlerinden farksızdır. Hepsinin ağırlığı ve hacmi vardır. İnsan ve hayvân da, bu bakımdan, cansızlarla müsâvîdir. Fekat cismler, özel hâssaları ile birbirinden ayrılır.

[Her cism (Atom)dan yapılmışdır. Bir toz, milyonlarla atom kümesidir. Az ve mu’ayyen mikdârda atom, birbiri ile birleşince bir (Molekül) meydâna gelir. Cismler başlıca ikiye ayrılır: Saf cism ve karışım. Mu’ayyen özellikleri bulunan cisme (Saf cism) denir. Meselâ, bakır elektrik teli ve yağmur suyu safdır. Çünki dünyânın her yerinde her zemân aynı hâssaları taşırlar. Kaynama, ergime sıcaklık dereceleri bellidir ve hiç değişmez. Mu’ayyen hâssaları bulunmıyan cismlere (Karışım) denir. Süt, tahta, benzin, deniz suyu gibi. Çünki, bunlar muhtelif sıfatlarda bulunurlar. Belli bir kaynama, ergime sıcaklık dereceleri yokdur. İnek sütü başkadır. Koyun sütü başkadır. Karadenizin suyu az tuzludur. Akdenizin suyu çok tuzludur.

Saf cismler de iki kısmdır. Başka evsâfdaki parçalara ayrılamazsa (Basit cism) veyâ (Element)denir. Altın, kükürt, iyod ve oksijen gazı birer elementdir. Bugün yüzbeş element tanıyoruz. Başka başka evsâf taşıyan parçalara ayrılabilen saf cismlere (Mürekkeb) veyâ (Bileşik cism)denir. Meselâ şeker, yağmur suyu, alkol, bileşik cismdir. Çünki, şeker ateşe konursa karbon ve suya ve başka parçalara ayrılır. Su ise, elektrik enerjisi yardımı ile oksijen ve hidrojen denen iki muhtelif gaza ayrılır. Bugün milyonlarca bileşik cism tanıyoruz. Bileşik cism, iki veyâ dahâ fazla elementin atomlarının birbiri ile birleşmesinden hâsıl olur.

Aynı bir cism, katı, sıvı ve yâhud gaz hâlinde bulunabilir. Meselâ su, buz hâlinde iken katıdır, su hâlinde iken mâyi’dir, ya’nî sıvıdır. Buhar hâlinde iken gazdır. Gaz demek, hava gibi, uçan demekdir. Belli bir hacmi ve şekli yokdur.

Basît cism, ya’nî element üçe ayrılır:

1 -Hakîkî ma’den. Buna metal de denir.

2 -Ma’den olmıyanlar. Bunlara ametal de denir.

3 -Yarı ma’denlerdir.