Şemsin bir Z kenârından geçen semt dâiresinin, bu kenârı kesdiği Z noktası ile hissî, mer’î, sathî ve riyâdî ve hakîkî üfuk düzlemlerini kesdiği iki nokta arasında kalan semt kavsinin derecesine, güneşin bu üfuklara göre (İrtifâ’)ları denir. Şemsin bu üfuklardan aynı irtifâ’da olduğu vaktler farklıdır. Güneş bir mahallin sathî üfkunun altına girince, ya’nî bu üfka nazaran irtifâ’ı sıfır olunca, bu üfkun her yerindeki Râsıdlar, güneşin bu üfukdan gurûb etdiğini görürler. Yüksekde bulunan Râsıd, LK kendi üfk-ı zâhirîsi hattının bir K noktasından geçen, üfk-ı sathîden gurûbunu görür. LK, Üfk-ı zâhirî dâiresinin her noktasından geçen birer sathî üfuk düzlemleri vardır. Güneşden geçen ZS semt dâiresi, bu üfuklardan birini S noktasında dik olarak keser. K noktasındaki MKO sathî üfku, Râsıdın (Sathî üfk)udur. Sathî üfuk ve MF riyâdî üfku, Râsıdın bulunduğu aynı düzlem içinde, aynı yükseklikden geçiyorlar. Fekat, aralarında bir C zâviyesi [açı] vardır. Bu açıya (İnhitât-ı üfuk zâviyesi) denir. Ahmed Ziyâ beğ diyor ki, (râsıdın bulunduğu mahallin, üfk-ı hissîden, metre olarak, irtifâ’ının kare kökü 106,92 ile çarpılınca, bu mahallin inhitât-ı üfuk açı sâniyesi olur). Yüksekdeki Râsıda nazaran güneşin gurûb etmesi, üfk-ı sathîye nazaran irtifâ’ının sıfır olmasıdır. Diğer nemâzlar zevâlden sonra oldukları için, bunların şer’î vaktleri de, bunun gibidir. Ya’nî, güneşin sathî üfka nazaran irtifâ’ları ile hesâb edilir. Güneşin sathî üfka nazaran (ZS) irtifâ’ı, Râsıdın bulunduğu mahallin şâkûlünden geçen semt dâirelerinden, güneşin kenârından geçen dâirenin kavsidir. Bu kavs, Râsıdın gözünden çıkıp, bu kavsin iki ucundan geçen iki yarım doğru arasındaki zâviyenin derecesini göstermekdedir. Bu kavse muvâzî [paralel] olarak, zâviyenin iki kenârı arasında çizilen sayısız mikdârdaki kavslerin hepsi de, güneşin bu irtifâ’ derecesini göstermekdedirler. Râsıd, bu kavslerden, sathî üfkun, üfk-ı zâhirî hattını kesdiği K noktasından geçen HK kavsini, güneşin sathî üfk hattına nazaran irtifâ’ı olarak görmekdedir. Bunun için, sathî üfka nazaran irtifâ’ olan, ZS kavsi yerine, zâhirî üfuk hattına nazaran olan, HK (zâhirî irtifâ’ı)kullanılmakdadır. Bu irtifâ’, hakîkî üfka göre olan ZA irtifâ’ı ile C inhitât-ı üfk zâviyesi toplamı kadar olmakdadır. Mer’î şer’î vaktler, bu irtifâ’ ile hesâb edilmekdedir. Şemsin zâhirî irtifâ’ı, Sekstant ve Rub’-ı dâire tahtası ile bulunmakdadır.

Erd mihverinin [ekseninin] semâ küresini kesdiği iki noktaya (Semâ kutbu) denir. Mihverden geçen düzlemlerin semâ küresinde hâsıl etdikleri dâirelere (Meyl dâireleri) denir. Erd merkezinden geçen ve mihverine amûd [dik] olan düzleme (Ekvator) sathı denir. Güneşin merkezi ile Ekvator sathı arasında kalan meyl dâiresi kavsinin derecesine (Güneşin meyli)denir.