MARKOS İNCÎLİ
Markosun havârîlerden olmadığında, bütün târîhciler ittifâk hâlindedir. Belki havârîlerden Petrusun tercümânıdır.
Paypas diyor ki: (Markos, Petrusun tercümânı idi. Markos, Îsâ aleyhisselâmın sözlerini ve fi’llerini mümkin mertebe, doğrudur diyerek ezberden yazdı. Fekat, Îsâ aleyhisselâmın sözlerini ve fi’llerini intizâmlı, düzgün bir şeklde yazmadı. Çünki kendisi ne hazret-i Îsâdan işitdi, ne de Onun yanında bulundu. Dediğim gibi, Markos yalnız Petrusun arkadaşlarından idi. Petrus ile konuşduğu şeyleri ve Îsâ aleyhisselâmın sözlerini içerisine alan bir kitâb olsun diye tertîbli ve düzgün söylemeyip, îcâb etdiği vakt ve meclise göre söyledi. Bunun için, eğer Markos kitâbında ba’zı husûsları üstâdı Petrusdan öğrenmiş gibi yazarsa onu ayblamamalıdır. Çünki Markos işitdiği şeyleri unutmayarak, değişdirmeyerek yazmaya lüzûm görmemişdi.)
Markos İncîline eski hıristiyan âlimler, her gün şerhler yazdılar. Bunlardan İren diyor ki: (Markos ezberlediği şeyleri Petrus ve Pavlosun vefâtlarından sonra yazdı). İskenderiyyeli Kalman diyor ki: (Petrus dahâ Romada va’z verirken, Petrusun talebeleri, Markosa ricâ etdiler. O da, İncîlini yazdı. Petrus, kitâbın yazıldığını işitdi. Fekat yazıp-yazmaması için birşey demedi.) Târîhci Ousb diyor ki: (Petrus bu hâli işitince, talebelerinin bu gayretine memnûn oldu. Kiliselerde onun okunmasını tenbîh etdi.) Hâlbuki Markosun İncîli, Petrusunın risâlelerinden (mektûblarından) ziyâde, Matta İncîlinin taklîdidir, ya’nî ona benzetilmişdir. Buna göre, St. Papiasın Markos yazdı dediği kitâb elde bulunan ikinci İncîlden başkadır. Markos İncîlinin altıncı bâbının onyedinci âyetinde, (Fekat, Hirodes kardeşi Filipusun zevcesi Hirodia ile evlenmişdi. Bunun için Yahyâyı tutdurup, zindâna habs etdi. Çünki Yahyâ Hirodese, kardeş hanımı ile evlenmek câiz değildir, derdi) demekdedir. Bu temâmen yanlışdır. Çünki Osebius târîhinde, onsekizinci kitâbın beşinci bâbında, Hirodianın zevcinin ismi Filupus olmayıp, Hîrius olduğu açıkca bildirilmekdedir. Bu hatâ, Matta İncilinde de vardır. Hattâ (1237 [m. 1821]-1844) senelerinde basılan arabca tercemenin mütercimleri bu âyeti tahrîf ederek, Matta ve Lukanın ibârelerinde olan Filipus kelimesini düşürmüşler ise de, diğer senelerdeki terceme nüshalarında mevcûddur.
Yine Markos İncîlinin ikinci bâbında, (Hazret-i Îsâ onlara [şâkirdlerine] dedi ki, Dâvüdun kendisi ve yanında olanlar aç ve muhtâc olduğu zemân, baş kâhin Abiatarın günlerinde Allahın evine nasıl girdiğini ve kâhinlerden başkasının yimesi câiz olmıyan huzûr ekmeğini yidiğini ve kendisi ile berâber olanlara da verdiğini (hiç) okumadınız mı?) ma’nâlarında olan yirmibeşinci ve yirmialtıncı âyetlerindeki iki cümle yanlışdır, hatâlıdır. Çünki: