369

Mîlâddan sonra altıncı ve yedinci asrlarda, Talmuda şerh ve ilâve yapanlara (Saboraim) ya’nî (akllılar veyâ münâkaşacılar) denildi. Talmudu şerh ve tefsîr eden hahamlardan, yehûdî konsillerinin başkanı olanlarına (Geonim) denilir ki, fetvâ veren demekdir. Konsil başkanı olmayanlara ise (Posekim) ya’nî karar verenler, tercîh edenler derler.

Yehûdâdan sonra gelen hahamlar, Mişnaya ilâve ve şerhler yapmışlardır. Mişnanın lisânı, kendisinde Yunanca ve Lâtincenin te’sîri görülen Yeni İbrânîce (Neo Hebrew)dir.

Mişnanın yazılmasından maksad, yazılı emr kabûl edilen, Tevrâtı temâmlayıcı olan, sözlü emrleri tanıtmakdır. Yehûdânın, yazdığı Mişnaya almadığı ve diğer hahamların yazdığı Mişnalardaki ma’lûmâtlar sonradan toplandı. Bunlara İlâveler (Tosefta) denildi.

Mişnalar, Tevrâtlardan dahâ basît olup, kelime ve cümle şeklleri onlardan çok farklıdır. Emrler, umûmî kâideler şeklinde bildirilmişdir. Dikkat çekici misâller verilmişdir. Vâki’ olmuş hâdiselere ba’zen rastlanılır. Emrler beyân edilirken, kaynak olarak Tevrâtlarının âyetleri verilir. Mişna 6 kısmdan müteşekkildir: 1- Zerâim (tohumlar), 2- Moed (Mubârek günler, Bayram ve oruc günleri gibi), 3- Naşim (Kadınlar), 4- Nezikin (Zararlar), 5- Kedoşim (Mukaddes şeyler), 6- Tehera (Tahâret, temizlik)dir. Bunlar altmışüç risâleye, risâleler de cümlelere taksîm edilmişdir.

Gamârâ: Yehûdîlerin Filistin ve Bâbilde iki mühim dînî mektebleri vardı. Bu mekteblerde, Amoraim (îzâhcılar) denilen hahamlar, Mişnanın ma’nâsını açıklamağa, tezâdları düzeltmeğe, örf ve âdetlere dayanarak verilen hükmlere kaynak aramağa, olmuş veyâ olmamış, ya’nî teorik mes’eleler üzerinde hükmler vermeğe çalışdılar. Bâbildeki hahamların yapdıkları şerhlere (Bâbil Gamârâsı) denildi. Bu Gamârâ, Mişna ile berâber yazıldı. Meydâna gelen kitâba (Bâbil Talmud)u denildi. Kudüsdeki hahamların yapdıkları şerhlere de, (Kudüs Gamârâsı) denildi. Bu Gamârâ da Mişna ile berâber yazıldı. Meydâna gelen bu kitâba (Kudüs Talmud)u denildi.

Filistin Gamârâsı, bir rivâyete göre mîlâdî üçüncü asrda temâmlandı.

Bâbil Gamârâsı, mîlâdın dördüncü asrında başladı ve altıncı asrında temâmlandı.

Dahâ sonra, Kudüs ve Bâbil şerhleri tefrîk edilmeksizin Mişna ve bir Gamârâya (Talmud)ta’bîr edildi. Bâbil Talmudu, Kudüs Talmudunun üç misli dahâ uzundur. Yehûdîler, Bâbil Talmudunu Kudüs Talmudundan dahâ üstün tutarlar. Mişnanın bir-iki cümlesi, ba’zen Talmudda on sahîfe anlatılır.

Sesli Okuma
DEVAMBİTİR
(1/5) Okuma ayarları →

(2/5) Kitap ve sayfa numarası seçimi

(3/5) Bölümler arasında dinamik geçiş

(4/5) Önceki veya sonraki bölüm ve sayfalar
(5/5) Sesli okuma ve yazı takibi
15 saniye geri alabilme.