Gösterişe ve söze bağlanmazlardı. Onların birinci düşünceleri ve arzûları Resûlullahın emrlerini yapmak, Onu incitecek en ufak şeyden sakınmak idi. Analarını, babalarını, çocuklarını, âilelerini Resûlullaha fedâ etmişlerdi. Ona karşı olan inançları ve ihlâsları, sevgileri, saygıları o kadar çokdu ki, mubârek tükrüğünün, mubârek tırnaklarının ve tıraş olunca mubârek saçlarının yere düşdüğü görülmemişdir. Bunları kapışırlar, en kıymetli kazanç olarak saklarlar ve bereketlenirlerdi. Yalancılık, birbirini aldatmak gibi kötülüklerin çok olduğu bu zemânda ortaya çıkarılan, o temiz insanların bir sözünde, Resûlullaha karşı saygısızlık anlaşılacak olursa, bu söze başka ma’nâ vermek, sözlerinin bütününden anlaşılan iyi ma’nâyı düşünmek lâzımdır. Kelimelerinin her ma’nâsını düşünmemelidir.

Süâl: İctihâd ile elde edilen din bilgilerinde yanılmak olabilir deyince, Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” bildirdiği şeylerin hepsinin doğru olacağı söylenebilir mi?

Cevâb: Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” zemânında ictihâd ile meydâna çıkan bilgiler, birbirine uymadığı zemân, hangisinin doğru olduğu, Allahü teâlâ tarafından bildirilirdi. Çünki, Peygamberlerin yanlış bir iş yapması câiz değildir. Bir iş için, birbirine uymıyan ictihâdlar meydâna çıkdığı zemân, bunlardan hangisinin doğru olduğu, Allahü teâlâ tarafından bildirilirdi. Doğrusu yanlışlarından ayrılırdı. Bunun içindir ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” zemânında, bir iş için çeşidli ictihâdlar yapıldığında, melekle vahy gelir, hangisinin doğru olduğu bildirilirdi. Bu doğru olanlara göre hareket edilirdi. Bu işleri de, hak ve doğru olurdu. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” bildirdiği, yapdığı şeylerin hepsi, elbette doğru olurdu. Yanlışlık ihtimâli yokdur. Çünki, ictihâdla meydâna çıkan bilgilerin de açıkça bildirilenler gibi, doğru oldukları, melekle haber verilmişdir. Ba’zı işlerin açık bildirilmeyip âlimlerin ictihâdına bırakılması, âlimleri ikrâm için idi ve ictihâd sevâbına kavuşmaları için idi. İctihâd ile meydâna çıkan din bilgileri, müctehidlerin derecesini yükseltmişdir. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” vefâtından sonra yapılan ictihâdlar, ya’nî, ictihâdla anlaşılan bilgiler kesin değildir. Bu bilgilere, elbette doğrudur denilemez. Onun için, bu bilgilere göre iş yapılır ise de, doğru olduklarına inanmak lâzım değildir. İnanmayanlar kâfir olmaz. Fekat bir iş için, bütün müctehidlerin ictihâdı birbirine benzerse, ya’nî, icmâ’, sözbirliği olursa, böyle olan ictihâdla meydâna çıkan bilgiye inanmak da lâzım olur.

Mektûbumuzun sonunu güzel bir ekle bağlıyalım. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” Ehl-i beytinin “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” üstünlüklerini bildirelim: