Bunları dinliyenler az, karşı gelenler çok olur. O zemânda, sevenleri çok olan din adamı, doğru arasına iğrileri, hoşa giden sözleri karışdıran kimsedir. Çünki, yalnız doğruyu söyliyenin düşmanları çok olur.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Benî İsrâil yetmişiki millete ayrıldı. Benim ümmetim de yetmişüç millete ayrılacakdır. Bunlardan yetmişikisi ateşde yanacak, yalnız biri kurtulacakdır. Bunlar, benim ve Eshâbımın yolunda olanlardır). Ya’nî, İsrâil oğulları, dinde yetmişiki fırkaya ayrıldı. Müslimânlar da, dinde yetmişüç fırkaya ayrılacakdır. Ya’nî, çok fırkalara ayrılacakdır. Bunların hiçbiri kâfir değil ise de, Cehennemde uzun zemân yanacaklardır. Yalnız benim ve Eshâbımın i’tikâdında olan ve bizim gibi ibâdet eden fırkası Cehenneme girmiyecekdir. İ’tikâd bilgilerinde ictihâd ederken, Resûlullahın ve Eshâb-ı kirâmın i’tikâdlarından ayrılan din âlimleri, dinde zarûrî ve sözbirliği ile bilinen i’tikâddan ayrılırlarsa, kâfir olurlar. Bunlara (Mülhid)denir. [Bunların müşrik oldukları, (Bahr)de ve (Hindiyye)de yazılıdır.] Zarûrî ve sözbirliği ile bildirilmemiş olan i’tikâddan ayrılırlarsa, kâfir olmazlar, i’tikâdda bid’at sâhibi olurlar. Bunlara (Ehl-i kıble) de denir. Amel ve ibâdet bilgilerinde ictihâd ederken de, zarûrî ve sözbirliği ile bilinen ibâdetlere inanmıyan kâfir olur. Mülhid olur. Fekat, zarûrî ve sözbirliği ile bildirilmemiş olan ibâdetlerden ayrılan âlimler, eğer müctehid iseler, sevâb kazanırlar. Müctehid değilseler, amelde bid’at sâhibi, (Mezhebsiz) olurlar. Çünki müctehid olmıyanın ictihâd etmesi câiz değildir. Bunun, bir müctehidin mezhebini taklîd etmesi lâzımdır. Hadîs-i şerîfde, (Lâ ilâhe illallah diyen kimseye, günâh işlediği için kâfir demeyiniz! Buna kâfir diyenin kendisi kâfir olur) buyuruldu. İ’tikâdı bozuk olmadığı için, Cehenneme girmiyecek olan kimse, yapdığı günâhlar sebebi ile Cehenneme girebilir. Eğer sâlih ise, ya’nî günâhına tevbe etmiş ise yâhud afva veyâ şefâ’ate kavuşursa, Cehenneme hiç girmez. Zarûrî olarak ya’nî câhillerin de bildiği ve sözbirliği ile bildirilmiş olan bir inanışı veyâ bir işi inkâr eden, kâfir ve mürted olacağı için, lâ-ilâhe illallah dese ve her ibâdeti yapsa ve her günâhdan da sakınsa bile, buna lâ-ilâhe-illallah ehli ve ehl-i kıble denmez.

Süâl — Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Bid’atlerin hepsi dalâletdir) buyurdu. Fıkh âlimleri ise, bid’atlerin bir kısmına dalâlet, ya’nî günâh, bir kısmına mubah, bir kısmına müstehab, bir kısmına da vâcib dediler. Bu iki sözü birleşdirmek nasıl olur?

Cevâb — Bid’at sözünün iki ma’nâsı vardır. Birincisi, lugat ma’nâsı olup umûmîdir.